فرهنگ و آداب و رسوم


فرهنگ مجموعه‌ای از باورها، رفتارها، آداب، هنر، قانون ها، دانش و توانمندی‌هایی است که یک گروه اجتماعی از طریق نسل‌ها انتقال می‌دهد. فرهنگ شامل زبان، دین، هنر، سنت‌ها، ارزش‌ها و روش‌های زندگی است که تعریف کنده ی هویت جمعی و سبک زندگی اعضای آن جامعه  است. این مجموعه عوامل باعث تفاوت جامعه ها و قومیت‌ها از یکدیگر می‌شود و نقش مهمی در ارتباط ها و احساس های انسانی دارد. فرهنگ هم ثابت است و هم پویا، زیرا با تغییر زمان و شرایط اجتماعی، دستخوش دگرگونی  می‌شود.
   مهم‌ترین وجهه فرهنگی ارسنجان گوناگونی مراسم فرهنگی و تاریخی آن است. این شهر با تاریخچه‌ای غنی، محل زندگی اقوام مختلفی بوده که باعث شده فرهنگ‌ها، آداب و رسوم متنوعی در آن شکل بگیرد.
  آداب و رسوم در نگرش مردم این شهرستان اهمیت ویژه ای دارد. علی رغم پراکندگی در این موضوع یکسانند.
مراسم عروسی
مراسم عروسی در سه مرحله ی بله برون عقدکنان و جشن عروسی انجام می شود. پیش از اجرای این مراسم وعده گیری انجام می شد به این صورت که دوتن از بانوان  که از دیگر افراد قوم محترم تر بودند انتخاب می شدند و برای دعوت به منزل خویشاوندان می رفتند و با کوله بار هدیه های دریافت شده به منزل بازمی گشتند  چون رسم بر این بود خانواده ای که به جشن دعوت شده اشتیاق خود را به شنیدن این خبر مبارک نمایش دهد. 
در دوره های جدیدتر کارت های چاپ شده جایگزین این مراسم دعوت شدند. 
مشورت خواستن از خویشاوندان نزدیک به ویزه بزرگان خاندان از اساسی ترین رفتارهای فرهنگی برای تصمیم گیری در ازدواج است.
پیش از آن که پدر و مادر داماد برای خواستگاری دختر مورد نظر بروند موضوع را در میان می گذارند و صلاح و مصلحت جویی می¬کنند. البته موضوع ازدواج ابتدا به صورت راز است اما به تدریج در لایه های مختلف  رابطه افشا می شود خانواده دختر نیز  رفتار تقریبا مشابهی دارند اما اگر خواستگاری به گستاخی خواستار دختر خانواده¬ای شده باشد که از نظر فرهنگ طبقاتی پاین تر از شان آن خانواده دختر باشد آن راز سربه مهرمانده و هرگز افشا نمی¬شود.
در مراسم بله بران مهریه ی عروس مشخص می شود که اغلب به تصمیم گیری بزرگان هر دو قوم انجام می شود . پدر داماد متعهد می شود بخشی از دارایی خود را که اغلب ملک یا باغ یا زمین کشاورزی است به عنوان مهریه ی تازه عروس در سند ازدواج (قباله) ثبت کند. (چون این بخش نمایش قدرت و زورآزمایی هر دو طرف در کرسی نشاندن خواسته و تن دادن به آن است گاهی دعوایی از نوع دعوای خانوادگی شاهنامه رخ می دهد) 
در تمام مراحل جشن تمام وابستگان نزدیک در اجرای هرچه بهتر آن تلاش می کنند و در تقسیم وظیفه هرکسی متعهد به ایفای نقش می شود. ازین رو گاهی در زمان آمادگی پیش از جشن عروسی  ممکن است یک هفته تا ده روز میهمانی برگزار شود. تمام اعضای درجه یک خانواده درگیر تدارک خرید پاکسازی منزل و آماده سازی مواد لازم خوردنی¬های عروسی اند. در گذشته های دور نان پختن به شیوه¬ی سنتی نشانه¬ی خوش یمنی به عنوان بخشی از مراسم به شمار می آمد.. تمام زنان فامیل مشغول پاک کردن برنج حبوبات قند شکستن و شستشوی میوه و سبزی می شدند. همه ی این مراسم به صورت جداگانه در خانواده داماد و عروس اجرا می شد.
یکی از بخش های جالب این مراسم هدیه های داماد به عروس بود که در سینی های بسیار بزرگ(مجمعه) به خانه ی عروس فرستاده می شد که در اصطلاح سنتی گشته گفته می شد. این هدیه ها شامل خشکبار ( پسته و تخمه و آجیل) و نبات و انواع میوه های فصل و.... بود.
بعد از عقد خانواده داماد  عروس  را دعوت می کردند. معمولا رسم بر این بود که در اولین مهمانی عروس تنها نباشد معمولا خواهر کوچک تر یا خواهرزاده یا برادرزاده همراهش می رفت. رسم بر این بود که مادر داماد هم به عروس هم به همراهش قطعه ای طلا هدیه می داد. 
تا پیش از عروسی هر هفته  مهمانی عروس برقرار بود  و با احترام از او دعوت می شد. که به منزل داماد برود. 
اختلاف زوج ها در این زمان با دعوت نکردن مادر داماد و  سرباز زدن  عروس از مهمانی  آشکار می شد. 
معمولا  هرگونه اختلاف دراین دوره با پادرمیانی بزرگان ریش سفید دو فامیل حل و فصل می شد. 
از دیگر رسوم جشن  فرستادن کیسه های بزرگ قند به عنوان شیربها بود. از زمانی که عقد رسمی اجرا می، شود دختر و پسر نامزد تعریف شده و در تمام دیدارها و مهمانی های داماد در خانه عروس معمولا هدیه هایی که شامل انواع میوه هاست برای خانواده عروس برده می شود.
بخشی از مراسم مربوط به خوشامدگویی عروس برای روزی است که عروس به خانه داماد می رود که در اصطلاح محلی پاگشاشدن در خانه ی بخت تعریف می شود گوسفند فربه ای به خانه عروس فرستاده می شد که بسته به میزان عشق ورزی داماد به عروس و اهمیت اجتماعی گردنبند طلا بر گردن گوسفند آویخته می شد  معمولا قوچ از نظر سمبلیک جایگاه ویژه تری داشت.
از دیگر رسوم این جشن آن است که تمام فامیل برای، شستن و بسته بندی جهیزیه ی عروس به خانه ی عروس می روند.  عصر همان روز خانواده داماد و تمام وابستگان دعوت شده برای جشن  برای انتقال جهیزیه عروس  به خانه ی عروس می روند. در تمام این مراحل ولسونک های محلی که اغلب شکل حماسی هم می یابد خوانده می، شود. برای، شادی افزایی جشن دو قوم رو در رو می کوشند با صدای رساتر در خوانش ولسونک و ترانه ی محلی شرکت کنند. هرچه صدابالاتر باشد یعنی  در جایگاه قدزت بیش تری قرار گرفته اند.
گاهی لابلای همین مراسم خانواده عروس در حالت  احساس جدا شدن  و فراق تلاش می کنند چهره ی غمگینی به خود گیرند و خوشحالی در آن شرایط را خوب نمی دانند اما دیگر افراد فامیل مجوز رویارویی با قوم داماد را به شدت شادی بیش تر دارند.
تمام این مراسم داریه، ساز پایداری است که معمولا همان که ضرب گرفته می¬خواند یا در اتحاد دونفره ارکستر دمساز با شعرخوانی اجرا می شود.
خانواده ی عروس برای دیدن و تماشای جهیزیه  دعوت می شوتد. معمولا همراه با اظهارنظر و راهنمایی آن ها به هدف هرچه آبرومندانه تر برگزارشدن  جهیزبرون  است.  گاهی از حد دلسوزی فراتر رفته به دخالت... می انجامد.

پژوهش و نگارش متن: رضوان رحیمی، دانش آموخته¬ی دکترای تخصصی اسطوره شناسی از دانشگاه شیراز

دسته بندی ها