جشنها
جشنهای محلی نیز یکی از بخشهای مهم فرهنگ این منطقه هستند که به تقویت هویت فرهنگی کمک میکنند.
جشنهای مختلفی در ارسنجان از عصر باستان تاکنون وجود داشته است که برخی از مهمترین و رایجترین آنها عبارتند از:
جشن نوروز: جشن سال نو که به خوبی در ارسنجان برگزار میشود و شامل آداب و رسوم ویژهای است.
جشن سده: جشنی که به یاد آتش و نور برگزار میشود و در آن مردم دور آتش جمع میشوند و به پاس این جشن، خوراکیها و آیینهای خاصی را اجرا میکنند.
جشن تیرماه: این جشن به تابستان و آتش تعلق دارد و معمولاً با برگزاری مراسم خاص و رقص و موسیقی همراه است.
جشنهای محلی: مراسمهایی مانند جشن آبپاشان که در ارسنجان برگزار میشود و معمولاً با ادای احترام به زمین و کشاورزی مرتبط است.
جشن انار
در بهار بر سر درخت های انار کلاه شکوفه گذاشته می شود... کلاهی با لبه های دالبری که تاج افتخار تمام درخت های صبور است که در عین نازکی اندام، سبز و بارآورند. سربلندی اشان در آخر پاییز به اوج می¬رسد. آن زمان که دل میوه هایشان سرشار از یاقوت می¬شود.
سرخ رنگ و آبدار...
در جشن انار همه ی شرکت کنندگان به سر دل انار دسترسی می¬یابند و به خجستگی های آن جشن می-گیرند.. همین نوباوه های بهشتی است که این شهر را بهشت آیین کرده و نماد سخاوت و بخشش مردم این شهر شده است.
نویسنده : رضوان رحیمی ، دانش آموحته دکترای تخصصی اسطوره شناسی از دانشگاه شیراز
............................
از دیگر جنبههای فرهنگی ارسنجان میتوان به موسیقی محلی، صنایع دستی و غذاهای سنتی اشاره کرد.
فرش های دستبافت گوشه و کنار این شهرستان از شب زنده داری ها و شور و شیدایی دست های هنرمندانی پرده برداری می کند که در پرده مانده و روزهای بسیار کرک ها را به تارهای استوار گره زده اند.
نقش ها و تصویرهای فرش ها حکایت از تجسم اهورایی هنرمندان ترسیم کننده ی نقشه اند.
در این هنر اسراری سرمدی وجود دارند که روح را اعتلا بشیده از فرش به عرش می کشانند.
تمدن ارسنجان از نظر تاریخی به چند دوره مهم فابل تقسیم است:
دوره باستان: شامل هزارههای پیش از میلاد مسیح که نشانههای اولیه زندگی انسانی و شهرنشینی در این منطقه دیده میشود.
دوره هخامنشی: ارسنجان در این دوره تحت تأثیر قدرت هخامنشیان بود و از مراکز مهم تجاری و فرهنگی به شمار میرفت.
دوره ساسانی: در این زمان، ارسنجان به عنوان بخشی از امپراتوری ساسانی شناخته شده و از نظر اقتصادی و فرهنگی رونق یافت.
دوره اسلامی: با ورود اسلام، ارسنجان به نواحی مهم فرهنگی و علمی تبدیل شد و تأثیرات اسلامی در هنر، علم و ادبیات مشهود است.
دوره معاصر: ارسنجان در دورههای قاجار و پهلوی نیز تحولات اجتماعی و سیاسی را تجربه کرده و به توسعه زیرساختها و مدرنیزاسیون پرداخته است.
این دورهها نشانهای از پویایی و پیشرفت تمدن ارسنجان در طول تاریخ هستند.
از نظر باستانشناسی، نشانههای تمدن باستانی در شهرستان ارسنجان در بخشهای مختلفی کشف شده است:
تپههای باستانی: در اطراف ارسنجان، تپههای باستانی مانند تپههای "باختر" و "کوفهر" وجود دارند که آثار معماری و زندگی اجتماعی انسانهای قدیم را نشان میدهد.
آثار معماری: در این منطقه، آثار مربوط به سازههای قدیمی، نظیر قلعهها و بناهای تاریخی کشف شده است که نشاندهنده زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم در آن زمان است.
خزانههای فرهنگی: سفالها، ابزارهای سنگی و فلزی، و دیگر اشیاء روزمره که در کاوشها پیدا شده، حاکی از فعالیتهای اقتصادی و فرهنگی ساکنان باستانی است.
محوطههای تاریخی: برخی محوطهها به عنوان مراکز فرهنگی و مذهبی در دوران مختلف شناخته شدهاند که نشاندهنده اهمیت ارسنجان در تاریخ منطقه است.
از مهم ترین آثار تاریخی این شهرستان میتوان به این¬ها اشاره کرد: تل تیموران، ایوان قدمگاه، قصر منوچهر،مدرسه سعیدیه ارسنجان، مسجد جامع و تل شاه ولی که متأسفانه با بیتدبیری از بین رفت و با خاک یکسان شده است.از دیگر آثار میتوان به قلعه گچی مربوط به زمان اسماعیلیه، آسیاب آبی تل سفید، تنوره و برج آسیاب ملکشاه و سد دختر نام برد.
میراث فرهنگی و گردشگری مانند مسجد جامع، مدرسه سعیدیه، ایوان قدمگاه مربوط به دوره هخامنشی، قلاتخوار، جمال آباد، تل مهرهای (کمالآباد)، قصر منوچهر، مربوط به دوره ساسانی، تل تیموریان و تل کاخ، سد دختر، چشمه گمبان و....است.
از مناظر طبیعی و دیدنی ارسنجان میتوان به این موارد اشاره کرد:چشمه گمبان،جنگل بناب،جنگل خلیل بیگ، منطقه فیجان، تنگ شکن، دریاچه طشک، غار ضحاک، طاق پیر با صفا، مروارید سبز ارسنجان، غار سیده خاتون، تل شرابی، تل شنی، تل روباهی و باغهای سر سبز شمال، غرب و جنوب اشاره کرد.
جغرافیای کشاورزی این منطقه نشان از فراوانی نعمت های خودروست؛ درختان کهن بنه (پسته کوهی)، الوک، ارژن بلوط، انجیر کوهی، گز، تنگز را شامل میشود و گیاهانی چون جاشیر، آویشن برگ پهن، آویشن برگ نازک، پرسیاوش، کنگر، قارچ کوهی (هکل و دنبل)، بن سرخ، پیازوک، پونه، نعنای وحشی، گل یخ، زعفران و بسیاری از این نمونه هاست.
پژوهش و نگارش متن: رضوان رحیمی، دانش آموخته¬ی دکترای تخصصی اسطوره شناسی از دانشگاه شیراز